سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور

به گزارش مرکز اطلاع رسانیسازمان منابع طبیعی کشور - پروژه احیای اراضی جنگلی و تخریب یافته با تأکید ویژه بر اراضی تحت تاثیر فرسایش بادی و خاک های شور اقدامی مشترک بین سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور(NRWO)، صندوق تسهیلات جهانی محیط زیست(GEF) و سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد(FAO) می باشد و از اقدامات دولت جمهوری اسلامی ایران در جهت بکارگیری رویکردهای توسعه پایدار منابع طبیعی کشور از طریق تهیه و اجرای طرح های مدیریت یکپارچه و مشارکتی سرزمین و جنگل(SLFM) به شمار می رود.

این پروژه با راهبرد احیا و ارتقای کالاها و خدمات بدست آمده از اکوسیستم در قالب افزایش ظرفیت اراضی و چشم اندازهای جنگلی تخریب یافته در مناطق خشک و نیمه خشک و در نتیجه ایجاد معیشت های پایدار، امنیت غذایی، حفاظت از تنوع زیستی و مقابله با بیابانزایی برای مدت ۵سال برنامه ریزی شده و از مرداد ماه ۱۳۹۰در ریگان به اجرا در آمده است.

علیرضا ابوالحسنی مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری کرمان در کارگاه پایانی پروژه"احیای اراضی جنگلی و زمین های تخریب شده"که با حضور مدیرکل دفتر امور بیابان سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور، مشاور ملی توسعه برنامه و همکاری های فائو، رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان ، مدیران کل و مجریان پروژهRFLDLوترسیب کربن از 10 استان کشور برگزار شد گفت: اراضی خشک به دلیل ازبین رفتن پوشش گیاهی طبیعی، وجود فرسایش بادی و افزایش شوری خاک پیوسته در حال تخریب بوده بنابراین مدیریت پایدار منابع طبیعی موجود در مناطق خشک برای بهبود وضعیت معیشت مردم محلی و حفاظت از میراث ارزشمند منابع طبیعی کشور ضروری است.

پروژه احیاء اراضی جنگلی و تخریب یافته با تاکید ویژه بر اراضی تحت تاثیر فرسایش بادی و خاک‌های شور(RFLDL)، اقدام مشترک بین دولت جمهوری اسلامی ایران، سازمان خواروبار و کشاورزی ملل متحد(FAO) و تسهیلات جهانی زیست محیطی(GEF) است.

وی این پروژه را مکانیسمی دانست که براساس آن مشکلات محلی در تدوین سیاست‌های ملی انعکاس خواهد داشت و یادآور شد: پروژهRFLDLمردم را در محور اجرای برنامه‌های خود قرار می‌دهد و خدمات حاصل از اکوسیستم را به عنوان یک مسئله کلیدی در بهبود وضعیت معیشت مردم مد نظر قرار می‌دهد.

ابوالحسنی گفت: ذینفعان اصلی این پروژه مردم محلی و جوامع ساکن در حوزه‌های آبخیز پایلوت پروژه بوده و پروژه، در سایت ریگان در استان کرمان اجراشده است.

مدیر کل منابع طبیعی کرمان اظهار کرد: کل بودجه در نظر گرفته شده برای این پروژه بالغ بر 11 میلیون دلار بوده که به تفکیک 65 درصد کرمان و 35 درصد خراسان جنوبی است که 25 درصد آن سهم تسهیلات جهانی زیست محیطی(GEF)   و 75درصد باقیمانده نیز سهم دولت جمهوری اسلامی ایران است.

ابوالحسنی با اشاره به اهمیت و منافع ملی و منطقه‌ای پروژهRFLDL،  عنوان کرد: این پروژه دارای اهمیت ملی و بین المللی است چرا که به دولت در انجام تعهدات مربوط به قانون اساسی و دستیابی به برخی اهداف توسعه‌ای و تعهدات بین المللی مثل کنوانسیون تنوع زیست(CBD)، کنوانسیون ملل متحد در مورد تغییر اقلیم(UNFCCC) و کنوانسیون ملل متحد در خصوص مقابله با بیابان‌زایی(UNCCD) کمک می‌کند.

بهبود مدیریت مراتع، جنگل‌ها، منابع طبیعی و کاهش استفاده ناپایدار از منابع از منافع ملی این پروژه است.

ابوالحسنی اظهار کرد: احیای تنوع زیستی و افزایش ظرفیت اراضی و چشم اندازهای جنگلی تخریب یافته برای بهره برداری از خدمات و محصول به دست آمده از اكوسیستم و ایجاد معیشت پایدار، امنیت غذایی و مقابله با بیابانزایی از طریق ارتقای فعالیت های یكپارچه مشاركتی در حوزه آبخیز را از اهداف پروژه ذكر كرد.

با توجه به خشكسالی، مشكل معیشتی، تخریب اراضی، بیابان زایی و سایر مشكل، این پروژه الگویی معرفی می كند كه مدیریت همه این مشكلات را بر عهده دارد.

مشاركت مردم برای مدیریت محیطی كه در آن زندگی می كند در پروژه مشهود است، در واقع تخریبی كه اتفاق افتاد، بخشی به دلیل فشاری است كه توسط مردم بر منابع طبیعی وارده شد و مردم چاره و گزینه دیگری نداشتند و این امر طبیعی، سبب تخریب عرصه های منابع طبیعی شده است و اكنون با اجرای پروژه مردم برای احیای عرصه های منابع طبیعی و اراضی كه تخریب شد تلاش می كنند همچنین در اجرای این طرح به نیازهای مردم توجه شده و دغدغه های آنها را نیز مورد بررسی قرار داده است.

در همكاری های بین نهادی بدنه دولت خیلی كمك می كند كه با همكاری مردم و نیازسنجی از آنها سبب شد منابع طبیعی احیا شود، معیشت های پایدار برای مردم منطقه ایجاد شود برای دام های آنها چاره اندیشی شود، پدیده فرسایش بادی در این مناطق كم شود.

ابوالحسنی مدت اجرای پروژه را 12 سال ، از سال 1390 –1402 عنوان و خاطرنشان کرد: پروژهRFLDLدر شهرستان ریگان با 58 روستا به عنوان منطقه هدف اجرا شده است و مهمترین مشکلات منطقه اجرای پروژه را  فرسایش بادی ، خشکسالی های پی در پی و افت سفره های آب زیر زمینی، شوری و قلیائیت خاک و محدودیت برای زراعت های آبی و کاهش تنوع زیستی بر شمرد.

وی آثار این پروژه را شامل بسیج و سازماندهی جوامع محلی، تاسیس و تقویت ظرفیت شرکت تعاونی، احیای عرصه های مرتعی تخریب یافته با مشارکت کمیته های روستایی و جوامع محلی، ترویج و بهره برداری از فناوری های انرژی های سبز و جایگزین، راه اندازی بیش از 45 نوع ( 1216 مورد ) فعالیت خرد درآمد زا دانست.

وی همچنین اجرای دو طرح زیست محیطی شامل واگذاری اراضی ملی در راستای احداث بوستان روستایی با همکاری بنیاد مسکن، اجرای پروژه های بهداشتی و آموزشی، تجهیز خانه بهداشت با همکاری سازمان بهداشت در زیارت شاه و ساخت مدرسه طبیعت در روستای حجتیه، نصب دکل های تلویزیونی، مخابراتی و ... از دیگر آثار اجرای پروژهRFLDLمی باشد.

در ادامه این کارگاه یوباک دهوج جی سی نماینده موقت فائو در جمهوری اسلامی در پیام ویدئویی گفت: جمهوری اسلامی ایران یک کشور در حال توسعه عضو کنوانسیون سازمان ملل متحد برای مبارزه با بیابان زایی( UNCCD) و کنوانسیون چارچوب سازمان ملل متحد در مورد تغییر اقدیم( UNCCC) و همچنین بسیاری از کنوانسیون های دیگر است و مهمتر از آن عضو فعال سازمان ملل و البته عضو و شریک دیرینه فائو می باشد. حدوداً 85 درصد کشور دارای اقلیم خشک، نیمه خشک یا فوق خشک است با این حال ایران میزبان گونه های متنوع گیاهی و جانوری، اکوسیستم های خشکی زی و دریا زی می باشد.

یکی از نگرانی های خاص در مناطق خشک ایران، کمبود آب است که با خصوصیات جغرافیایی و خشک سالی های وابسته به تغییر اقلیم پدید آمده و توسط بهره برداری بیش از حد از منابع آبی محدود تشدید می شود. ایران با استفاده از بیش از 80 درصد منابع آب تجدید پذیر خود در زمره کشورهای پر تنش آبی قرار دارد، علاوه بر این  مسائل فرامرزی، از جمله منابع آبی مشترک، به کمبود آب منطقه ای منجر شده است.

همچنین چالش طوفان های ماسه و گرد و غبار چالشی است که ایران به همراه چندین کشور دیگر در منطقه با آن دست و پنجه نرم می کنند. فائو به عنوان یکی از آژانس مجری تسهیلات جهانی محیط زیست( GEF) و همچنین صندوق آب و هوای سبز، شریک مورد اعتماد بسیاری از صندوق ها و تسهیلات دیگر است که همراه با دولت های میزبان، برنامه ها و پروژه های مشترکی را در سراسر جهان برای تحقق اهداف جهانی توسعه پایدار تدوین و اجرا می کند.

در همین راستا پروژه احیای اراضی جنگلی و زمین های تخریب شده با توجه ویژه به خاک های شور و مناطق مستعد به فرسایش بادی در سال 2011 با هدف احیای اکوسیستم های تخریب شده، کاهش تخریب اراضی و بهبود معیشت محلی تدوین شد و با تمرکز در دو استان کشور از جمله کرمان و خراسان جنوبی به صورت عملیاتی فعال شده است.

به طور خاص این پروژه با هدف حذف موانع موجود در برابر مدیریت پایدار و یکپارچه اراضی و جنگل (SLFM)در جمهوری اسلامی ایران اجرا شد. هدف محیط زیستی این پروژه در مقیاس جهانی کاهش و معکوس کردن روند تخریب اراضی و از بین رفتن تنوع زیستی به سمت احیا اراضی و اکوسیستم ها با کاهش اثرات منفی ناشی از تخریب اراضی و تنوع زیستی بر سلامت اکوسیستم، کالاها و خدمات، از طریق افزایش ظرفیت برای برنامه ریزی و اجرای طرح هایSLFM  می باشد.

این با اولویت های ملی ایران هم راستا بوده و همچنین در تلاش برای رفع موانع اقتصادی، اجتماعی ، سیاسی و نهادی برای رویکرد مشارکتی و یکپارچه بهSLFM و دستیابی به اهداف حفاظت و توسعه در سطح حوضه آبخیز بوده است.

در خاتمه و در حین برگزاری این کارگاه پایانی، باید به تمامی تیم پروژه برای ارائه چنین نتایج اثر بخشی تبریک بگویم و همانطور که ما به سمت آینده ای پایدارتر گام بر می داریم، ضروری است که همه ذینفعان برای حل چالش های ناشی از تخریب اراضی، بیابان زایی و خشکسالی همکاری کرده و مدل معتبری را در راستای سرمایه گذاری بر دستاوردها و ارتقا بیشتر آن در سراسر کشور ایجاد کنند که با همکاری یکدیگر می توانیم از منابع طبیعی و معیشت خود محافظت کرده و آینده بهتری را برای نسل های آینده تضمین کنیم.

بار دیگر از سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری به دلیل مشارکت سازنده آنها در این سال ها که چنین نتایج باور نکردنی را به همراه داشته است قدردانی می کنم و در پایان، مایلم از سازماندهی این رویداد مهم تشکر کنم و به جمهوری اسلامی ایران اطمینان دهم که فائو آماده ادامه همکاری در نتایج موفقیت آمیز این پروژه مشترک می باشد.

هدف ما ارتقا تجربیات و درس آموخته های ارزشمند پروژه و کاربرد آن در سایر مناطق در آینده است و ما مشتاقانه منتظر گسترش بیشترمشارکت خود با شما هستیم تا نتایج این پروژه موفق را تعمیم دهیم و پروژه های جدید را در آینده توسعه داده و اجرا کنیم.

نماینده موقت فائو در جمهوری اسلامی ایران در خاتمه خاطرنشان کرد: من واقعا آرزو داشتم که می توانستم برای این رویداد با اهمیت به شما ملحق شوم اما متاسفانه به دلیل سایر تعهداتی که داشتم این مهم امکان پذیر نشد. با این حال برای شما آرزوی کارگاه پایانی موفقی دارم و مشتاقانه منتظر دریافت نتایج آن هستم.

در ادامه نظری دوست مشاور ملی توسعه برنامه و همکاری های فائو در این کارگاه گفت: پروژه احیا اراضی تخریب یافته جنگلی با تاکید ویژه بر اراضی تحت فرسایش بادی و خاک های شورRFLDLدر سال 2011 آغار و قرار بود تا سال 2016 پایان یابد که با توجه به برخی دلایل از جمله نوع رویکرد و ماهیت پروژه که رویکردی مردم نهاد و مشارکتی است پروژه تا سال 2023 به طول انجامید.

مشاور ملی توسعه برنامه و همکاری های فائو حلقه مفقوده اجرای پروژه که در سال 2011 شناسایی شد را نقش مردم، همکاری جوامع محلی، ارتباط بین دستگاهی و ساختارهای مدیریتی عنوان نمود.
نظری دوست تصریح کرد: مجموعه فائو و سازمان ملل در زمان اجرای پروژه ها در 3 مرحله شروع، میانه و پایان پروژه به ویژه در زمان همکاری با صندوق های جهانی اقدام به ارزیابی پروژه ها به صورت کاملا مستقل می نمایند.

مشاور ملی توسعه برنامه همکاری های فائو گفت: پروژهRFLDLدر سال 2016 و میانه راه و همچنین 2022 ارزیابی گردیده و این پروژه در ارزیابی پایانی با توجه به دستیابی به اهداف اصلی و مشخص شده جز پروژه های موفق ارزیابی گردیده است.

وی با اشاره به شاخص های مورد ارزیابی شامل میزان اعتبار طراحی پروژه با توجه به ماهیت و موفقیت مکانی و جغرافیای اجرای پروژه، اثر بخشی کارکرد های پروژه، کارایی در اجرای پروژه با هدف بررسی میزان راندمان فعالیت های انجام شده در طول اجرای پروژه، پایداری نتایج حاصل از اجرای پروژه و نهایتاً فاکتورها و عواملی که در اجرای پروژه موثر بوده اند.

وی ارزیابی پروژه را از لحاظ ارتباط و موضوعیت و همچنین تقویت ساختار های روستایی ارتقا ظرفیت های سازمانی و پیاده سازی مدل های مشارکتی را در سطح بالا عنوان کرد.

مشاور ملی توسعه برنامه و همکاری های فائو با بیان اینکه از دیگر شاخص هایی که در ارزیابی پروژه RFLDLمورد ارزیابی قرار گرفت پایداری نتایج حاصل از اجرای پروژه می باشد که طبق بررسی به عمل آمده احتمال پایداری نتابج حاصل در سطح بالا  قابل تعمیم است.

نظری دوست در خاتمه  همچنین موفقیت در شاخص های همکاری با ذینفعان و رعایت جنبه های اجتماعی و محیط زیستی را در سطح بالا عنوان کرد.